بندرماهشهر

معرفی
بندرماهشَهر شهری است در استان خوزستان کشور ایران در طول جغرافیای ۴۹ درجه و ۱۳ دقیقه و عرض جغرافیای ۳۰ درجه و ۳۳ دقیقه. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۳ متر و از دو بخش ماهشهر قدیم و ناحیهٔ صنعتی تشکیل شده است.
بندر ماهشهر از شمال به اهواز، از غرب به آبادان و خرمشهر، از شرق به هندیجان و بهبهان و از جنوب به خلیج فارس ختم می‌شود.
ین شهر در ۱۸ کیلومتری بندر امام خمینی، ۹۵ کیلومتری آبادان و ۱۱۰ کیلومتری اهواز قرار دارد.
وجه تسمیه
نام کهنی که در متون قدیمی برای این شهر دیده می‌شود ماچول است. این نام بعدها به صورت ماشول و معشور درآمده و سپس با تصویب فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۳۴۴ این نام به ماهشهر تغییر پیدا کرد. مردم بومی به آن مه‌شور(یا معشور) می‌گویند.
معشور واژه ی عربی است که از دو بخش “مع” و “شور” تشکیل شده است. معشور اسم مفعول بوده و چون این بندر در گذشته داری تجارت، صادرات و واردات بوده و مالیات گمرکی را همانند بصره ده به یک می پرداخته ، نامش بدین صورت نهاده شده است.
تاریخچه
شهرستان بندر ماهشهر یکی از بنادر قدیم کرانه خلیج فارس می باشد. این شهرستان در زمان ساسانیان و در سال ۲۳۱میلادی در زمان اردشیر اول با نام ریواردشیر که بعدها ریشهر نامیده شد بنا گردید.
در سفرنامه‌ها و تواریخ متعددی از ماهشهر با نام‌هایی همچون مه رویان، ماچول و معشور سخن به میان آمده است.
در سفرنامه ناصر خسرو قبادیانی(۳۹۴–۴۸۱قمری) اینگونه گفته شده، ” از آنجا (عبادیان یا آبادان) پس از طی ده فرسنگ به شهر مه رویان( ماهشهر ) رسیدیم. شهری بزرگ است بر لب دریا نهاده بر جانب شرقی و بازاری بزرگ دارد و جامعی نیکو اما آب ایشان از آب باران، چاه و کاریز نبود که آب شیرین دهد. ایشان را حوض‌ها آبگیرها باشد که هرگز تنگی اب نبود و درآنجا سه کاروانسری بزرگ ساخته‌اند هر یک از ان چون حصاری است محکم و عالی، در مسجد ادینه آنجا بر منبر نام یعقوب لیث دیدم نوشته. پرسیدم از یکی که حال چگونه بوده‌ است گفت که یعقوب لیث تا این شهر گرفته بود و لیکن دیگر هیچ امیر خراسان را قوت نبوده‌است. در این تاریخ که من آنجا رسیدم این شهر به دست پسران اباکالنجار بود که ملک پاریس بود. و خواربار یعنی ماکول این شهر از شهرها و ولایت‌ها بردند که آن جا جز ماهی چیزی نباشد و این شهر باجگاهی است و کشتی بندان، چون از آنجا به جانب جنوب بر کنار دریا بروند ناحیت توه و کازرون باشد و من در این شهر مه رویان بماندم به سبب آنکه بگفتند راه‌ها نا ایمن است از آن که پسران اباکالنجار را با هم جنگ و خصومت بود و هر یک سری می‌کشتند و ملک مشوش گشته بود. ”
همانطوری که در متن بالا ذکر شده فاصله عبادیان یا آبادان تا مه رویان ۱۰ فرسنگ بوده، که حدود ۷۰ کیلومتر راه می شود و چون از راه آبی توسط کشتی طی شده، جایی حوالی ماهشهر کنونی می باشد.
تاریخ‌نویسانی همچون حمزه اصفهانی نام پیشین این شهر ریواردشیر (ریشهر) نوشته‌اند. همچنین نوشته‌اند که گروهی از دبیران ساسانی پس از فتح تیسفون به‌دست عرب‌ها، به ریشهر (ماهشهر) پناه بردند.

ماچول منطقه‌ی سرسبز بوده چنانکه ابن بطوطه جهانگرد اندلسی در سفرنامه خود نوشته‌است: « از بندر ماچول تا هندوان در زیر سایه درختان راه می‌رفتیم و در روز روشن از انبوهی درختان کم‌تر نور آفتاب را می‌دیدیم. » هندوان در اینجا نام دیگر هندیجان است.
ابن بطوطه، این بندر را «ماچول» نامیده که به نظر سلطانی بهبهانی، همان معشور است که از عشر (گمرک) گرفته شده‌است. به نوشته ابن بطوطه، ماچول شهر کوچکی بوده با زمینهای شوره زار و بدون درخت و سبزه، و داری یکی از بزرگترین بازارها بوده و از رامز (رامهرمز) به آنجا حبوبات می‌برده‌اند، و از ماچول تا رامز از طریق بیابان سه روز راه بوده‌است.
بندر معشور ( ماهشهر ) در دوره صفویه و بعداز آن اهمیت چندانی نداشته و اسمی از آن در کتب تاریخی و جغرافییی نیامده‌است. کُرزُن که در اواخر دوره قاجاریه به جنوب ایران سفر کرده بود، بندر معشور را بندری حقیر دانسته که نام و نشان سابق خود را از دست داده معرفی می کند.
در اویل قرن چهاردهم شمسی، اواخر قرن نوزدهم میلادی، ماهشهر بندر کوچکی بود که از آنجا کشتیهای محلی کالاهای وارداتی و صادراتی را برای قبایل عرب همسایه حمل می‌کردند. کازرونی فاصله آن را تا دریا یک فرسنگ و نیم می داند.

مناطق و محله‌هی شهر
ماهشهر داری دومنطقه شهرداری منطقه۱(ماهشهرقدیم) و منطقه۲ (ناحیه صنعتی) است. بندر ماهشهر از دو ناحیه قدیم و جدید تشکیل شده است. فاصله ماهشهر قدیم تا ماهشهر جدید، حدود ۳ کیلومتر است. مردم شهر بیشتر در این ناحیه سکونت دارند و بافت آن قدیمی تر است و دوایر دولتی در این قسمت قرار دارند.
بندرماهشهر (بافت قدیم)
از محلات کوی ازادگان، فازهای( ۱،۲،۳،۴،۵،۶،۷ )کوی گلستان، کوی سعدی، شهرک آیت‌الله طالقانی(کوره‌ها)، شهرک رجایی(زنجیر)، شهرک آیت الله مدنی و بافت قدیم تشکیل شده است. از خیابان‌های اصلی بافت قدیم می‌توان به خیابان امام خمینی(ره)، شهیدمحمدمنتظری، آیت الله سعیدی،آیت‌الله مطهری،شهید شریفی، آیت الله طالقانی، شهیدباهنر،۲۲بهمن و همچنین بازار قدیمی وصال (بازار جنگ زده‌ها یا بازار روز) اشاره کرد.
ناحیه صنعتی(بافت صنعتی بندرماهشهر)
ماهشهر جدید(ناحیه صنعتی)، در پی ایجاد بندر صادراتی نفت به وجود آمده است. ناحیه صنعتی از محلات ۲۱۸دستگاه، ۵۲دستگاه، کارگری‌ها، SQها، کوی توحید (کمپA)،اتلانتیک ، کویتی‌ها، فارابی، ۱۸۰دستگاه ،پارس و ماش و بازار۱۷ شهریور، بازار شهید موحد تشکیل شده است.
جغرافیای سیاسی
شهرستان بندر ماهشهر در جنوب غربی ایران و جنوب استان خوزستان واقع گردیده و مساحت این شهرستان به میزان ۱۹۲۲ کیلومتر مربع می باشد. این شهرستان دارای ۸۳ کیلومتر مرز آبی با خلیج فارس می باشد. در سال ۱۳۳۹ شمسی بخش بندر معشور که بخشی از توابع خرمشهر محسوب می شده به شهرستان ارتقاء و در سال ۱۳۴۴ شمسی با تصویب هیات وزیران نام این شهرستان از معشور به ماهشهر تغییر یافت. طی این تقسیمات کشوری شهرهای هندیجان، جزیره خارک، سربندر، بندر امام فعلی و یازده دهستان به این شهر ملحق شده و بعدها شهر امیدیه نیز به آن اضافه گردید. در طی ۵۰ سال گذشته برخی از این شهرها از ماهشهر جدا شده و به شهرستانی مستقل تبدیل شده اند. در حال حاضر شهرستان بندر ماهشهر از دو بخش مرکزی و بندر امام خمینی(ره) تشکیل شده و دارای سه شهر با نامهای بندر ماهشهر، بندر امام خمینی(ره) و چمران و یک دهستان با نام جراحی و ۶۵ روستا می باشد.  شهرستان بندر ماهشهر از شمال به اهواز و رامشیر ، از غرب به شادگان، از شرق به امیدیه و هندیجان و از جنوب به خلیج فارس محصور می باشد.

جغرافیای طبیعی و آب و هوا
شهرستان بندر ماهشهر در منطقه خشک و فرا خشک جغرافیایی واقع شده و در حوزه وسیع و مسطح به مساحت ۵۹۱ هزار هکتار در ناحیه جلگه ای قرار دارد. افزایش سریع درجه حرارت در فصل بهار چهره طبیعت منطقه را خشک و خشن و ارزش مراتع را شدیداً کاهش می دهد. شهرستان بندر ماهشهر در بخش جلگه ای دشت خوزستان واقع شده و ناهمواری و پستی و بلندی زیادی نداشته و بیشتر بصورت مسطح می باشد.
ماهشهر دارای آب و هوای گرم و مرطوب می‌باشد. دمای آن بین۵۰ درجه در تابستان و صفر درجه در زمستان تغییر می‌کند. ماهشهر دارای شرجی‌های شدید و آزاردهنده در تابستان می‌باشد به شکلی که رطوبت نسبی تا۱۰۰٪ می‌رسد. میزان بارندگی به طور میانگین در این منطقه ۱۹۵ میلیمتر می باشد. بندر ماهشهر به سبب داشتن خاک شور و قلیایی، پوشش گیاهی آن ضعیف است و به طور پراکنده درختان کُنار و گز در آنجا دیده می‌شود.

پوشش گیاهی
درختان ثمر داری مثل نارنج، توت، شاه توت، انگور، انجیر، کنار و نخل  و درختان بی ثمری مثل بید، آکالیپتوس، نخل زینتی، گز، مورد و شیشه شور در ماهشهر قابل روئیدن هستند.

 

قومیت
مردم بندرماهشهر به علت موقعیت شهر دارای قومیت‌های مختلفی هستند که در کنار بومی‌ها زندگی می‌کنند. مانند  عرب، لر، کرد و ترک.
همچنین در هنگام حمله عراق به ایران و تصرف و محاصره خرمشهر و آبادان سیل عظیم جمعیت مهاجرین جنگی به سوی این شهر روانه شده و در پایان جنگ نیز در بندرماهشهر ماندگار شدند.
ساکنان مهاجر جدید در سال‌های اخیر از شهرهای اطراف استان مانند کهگیلویه وبویر احمد و لرستان و شهرهای شمال استان خوزستان و نیز سایر استان‌ها و مناطق کشور برای اشتغال در صنایع پتروشیمی به این‌شهر آمده و ساکن شده‌اند. شغل ساکنان آن کشاورزی، صیادی و در صنایع پتروشیمی منطقه مشغولند. مذهب اهالی بندرماهشهر اکثراً شیعه و زبان آنان فارسی و عربی است.

زبان و گویش 
اکثر مردم بندرماهشهر از گویش ماهشهری(که گویشی ما بین فارسی و لری و بوشهری است) برای گفتگو  با هم استفاده می کنند که جزو زبان های(گویش) فارس باستانی محسوب می شود. در این گویش که در لفظ محلی معشوری نامیده می‌شود با گویش بوشهری, لهجه آبادانی و گویش لری جنوبی همسانی‌های واژگانی و آوایی زیادی دیده می‌شود. از نظر آواشناسی آواهای مورد استفاده در این لفظ با آواهای لهجه آبادانی و بوشهری مطابقت دارد. از نظر دستوری تقریباً همسان گویش‌های بوشهری و لری جنوبی بوده و شیوه‌ی منحصر بفرد در نواحی جنوب خوزستان گرفته‌است. این گویش با اندکی تفاوت در هندیجان و بنادر دیلم و گناوه نیز صحبت می‌شود با این وجود بیش از آن لهجه‌های مذکور با فارسی معیار مطابقت دارد. این گویش دارای ادبیات شفاهی ویژه خود می‌باشد.
مراکز مذهبی

امامزاده حمزه ابن موسی کاظم ع(شاهزاده حمزه)
این مکان مذهبی در ۳۰ کیلومتری بندرماهشهر و در مسیر جاده بندرماهشهر-هندیجان قرار دارد و از دیرباز محل زیارت مردم منطقه بوده است. بنا بر گفته خادمان این امامزاده، تن مبارک این امامزاده جلیل القدر در این مکان و سر مبارک ایشان  در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی ع در شهر ری دفن شده است.
نام مبارک ایشان حمزه و از اولاد امام موسی کاظم ع و برادر امام رضا ع می باشد که بنا بر گفته ها در مسیر حرکت به سوی خراسان برای زیارت امام رضا ع در زمان پادشاهان ستمگر در این مکان به شهادت رسیده و سر مبارک ایشان به شهر ری انتقال یافته است.

مکانهای تاریخی

تل کافرون
منطقه ای نزدیک دریا است که بر طبق شواهد و قرائن محل زندگی پیشینیان این منطقه بوده است  که بر اثر بلایای طبیعی با خاک یکسان شده است و بعضی بومیان در این منطقه اشیاء قدیمی پیدا کرده اند.

مراکز تفریحی

دریاچه نمک
این مجموعه تفریحی در کنار دریاچه های مصنوعی متصل به خورهای خلیج فارس برای عموم احداث شده است و دارای اسکله شنی و  بتنی و آلاچیقهای متعدد، قایق سواری و سالن تنیس روی میز است و مکانی آرامش بخش در کنار آبهای خلیج همیشه فارس می باشد.

پارک ارم
این پارک بزرگ در کنار رودخانه جراحی در جوار شهرک شهید چمران قرار داردو دارای باغ وحش و … می باشد.

*پارک ساحلی خور سیف*

*پارک ساحلی مجیدیه*

*پارک مهر و ماه*

*پارک فردوس*

موقعیت استراتژیک

صنایع
بندرماهشهر شهری بندری و صنعتی و محل شاهراه مسیرهای ترانزیت زمینی، دریائی و ریلی کالا از بندرگاه مهم و استراتژیک امام خمینی می باشد و مهم‌ترین صنایع ماهشهر پتروشیمی و کشتیرانی می‌باشد. وجود مرزهای آبی و نیز نزدیکی به کشورهای عراق و کویت این منطقه را به یک نقطه مهم صنعتی و واردات و صادرات تبدیل کرده است. فعالیت اقتصادی و توسعه بندر ماهشهر، بیشتر متکی به قابلیت بندرگاهی و مجاورت با سواحل و همچنین نزدیکی به منابع نفت و گاز جلگه خوزستان و فعالیتهای وابسته به آن است. این شهر با احداث بندرگاه صادرات نفت و کالا و پس از آن احداث پتروشیمی بندرامام خمینی(ایران ژاپن سابق) و نیز با ایجاد منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی (که در آن صنایع برای واردات کالا مشمول تسهیلات گمرکی می شوند) و احداث صنایع عظیم پتروشیمی، مردم بسیاری از شهرهای مجاور و حتی غیر مجاور را به این سو ، که طی چندسال اخیر ارزش ملک در بندرماهشهر به حد بی سابقه‌ ای رشد کرده‌است و این شهر را به یک شهر مهاجر پذیر و با تراکم بالا تبدیل شده است. پتروشیمی های بسیار زیاد  که باعث شده قیمت ملک و  کالا نسبت به شهرهای دیگر بالاتر باشد.
در این شهر کشت محصولات کشاورزی بشدت متکی به آبیاری است. از محصولات عمده آن گندم، جو، حبوبات، خرما، انگور، انار و انجیر است. صنایع دستی و کارگاهی خاصی در آن وجود ندارد.

کشاورزی و صنایع دستی
در این شهر کشت محصولات کشاورزی بشدت متکی به آبیاری است. از محصولات عمده آن گندم، جو، حبوبات، خرما، انگور، انار و انجیر است. صنیع دستی و کارگاهی خاصی در آن وجود ندارد.
بندر صادرات نفت
اسکله های بارگِیری نفت، اولین تاسیسات صنعتی ایجاد شده در بندرماهشهر بوده است و بندر ماهشهر با احداث راه آهن سراسری و تأسیس و توسعه بندر شاپور( امام خمینی ره) در اویل حکومت پهلوی جان دوباره گرفت. پس از آن، به این بندر برای صدور نفت خام توجه شد و بتدریج با کشیده شدن لوله‌های نفت(که نفت را از آغاجاری به پالایشگاه آبادان و از آنجا به بندر ماهشهر می‌رساند) و با ایجاد مخازن نفت، رو به آبادانی گذاشت.
صدور نفت خام از این بندر در سال ۱۳۲۴ شمسی آغاز شد و تا قبل از ساخته شدن تأسیسات خارک، این بندر، بزرگترین بندر صادراتی نفت ایران بوده است. در سال ۱۳۳۷ شمسی، شرکتهای عامل نفت ایران بندر دیگری برای صدور نفت خام در جزیره خارک ایجاد کردند و سپس با اجری طرحی به نام ” چم “، بندر ماهشهر به دلیل موقعیت جغرافییی ممتاز در کنار خور موسی و دسترسی بهتر نفتکشها برای حمل و صدور فرآورده‌هی نفتی پالایشگاه آبادان، انتخاب و به بندری مجهز و امروزی تبدیل گردید.
در سال ۱۳۳۸ شمسی، نفت منطقه آغاجاری با خطوط لوله به این بندر ارسال و از آنجا به خارج از کشور صادر می‌شد ولی امروزه به جای آنکه نفت خام منطقه آغاجاری به بندر ماهشهر انتقال داده شود، فراورده‌های نفتی آبادان از طریق خط لوله به این مرکز حمل می‌شود.
حمل و نقل و ترابری
این شهر از نظر حمل و نقل تقارن دریا و خشکی، راه شوسه و ریلی و دریائی را چون نگینی پر ارزش باهم عجین کرده است که می تواند یک سرمایه گرانمایه برای تجارت کلان باشد.
اداره بنادر و کشتیرانی
دسترسی به دریاهای آزاد و حمل و نقل دریائی یکی از پیش زمینه های مهم در تجارت و صنعت محسوب می شود. بندر ماهشهر بزرگ‌ترین بندر جنوب غرب کشور است که بخش عظیمی‌از صادرات ایران از این بندر صورت می‌گیرد.
راه آهن سراسری
این شهر  نقطه ابتدای شبکه ریلی شمال به جنوب کشور است که با عبور از اهواز به تهران و سپس تا مشهد نیز ادامه دارد. حمل و نقل کالاهای وارداتی یا صادراتی و یا تجهیزات سنگین صنایع پتروشیمی که در مسیرهای شوسه کاری بس صعب و دشوار است با راه آهن به سادگی انجام می شود.
شیلات و صیادی
از دیرباز صیادی یکی از حرفه های مردمان این شهر بوده است.
پتروشیمی ها
در ده سال اخیر با راه اندازی پروژه‌هی پتروشیمی منطقه ویژه اقتصادی در ماهشهر این شهر یکی از شهرهای صنعتی نه تنها خوزستان بلکه ایران شده ‌است. شرکت‌های چون پتروشیمی تندگویان، فجر، امیرکبیر، مارون، لاله، اروند، رجال، بوعلی، خوزستان و… در منطقه ویژهٔ ماهشهر قرار دارند.
مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی
پتروشیمی بندر امام خمینی جزء بزرگ‌ترین پتروشیمی‌ها در خاورمیانه می‌باشد.
پتروشیمی شیمیائی رازی

پتروشیمی مارون

پتروشیمی امیرکبیر

پتروشیمی کارون

پتروشیمی تندگویان

پتروشیمی خوزستان

پتروشیمی فن آوران

پتروشیمی لاله

پتروشیمی اروند

پتروشیمی رجال

پتروشیمی بوعلی

پتروشیمی فجر

دانشگاه ها

دانشگاه صنعتی امیرکبیر(واحد ماهشهر)
این واحد دانشگاهی در سال ۱۳۸۰ بر مبنی قراردادی میان پتروشیمی و دانشگاه صنعتی امیر کبیر و با هدف ایجای نیروهای متخصص مورد نیاز صنایع منطقه پدید آمد. این واحد دانشگاهی هم اکنون در مقاطع ارشد(مهندسی شیمی، مهندسی پلیمر گرایش صنایع پلیمر، مهندسی پلیمر گرایش پلیمریزاسیون، مهندسی شیمی گرایش محیط زیست، مهندسی عمران گرایش محیط زیست) و دکتری ()  دانشجو می پذیرد ولی چند سالی است که پذیرش دانشجوی کارشناسی متوقف شده است.
از دستاوردهی ین دانشکده کسب رتبه در مسابقات کمیکار، ارائهٔ مقالات متعدد حول صنعت پتروشیمی، یجاد محیطی مناسب بین صنعت و دانشگاه، و… می‌باشد.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر

دانشگاه پیام نور

نظامی
بندر ماهشهر در ۸ سال دوران دفاع مقدس بعنوان یک شهر مهاجرپذیر و  نیز بعنوان تدارکات و پشت جبهه  نقش ارزنده ای داشته است.

منطقه سوم دریائی امام حسین ع